خودآگاهی یعنی رسیدن به شناخت دقیق و درست از خود. خودآگاهی مهارتی است که به ما کمک می‌کند تصویر واضح، روشن و درستی از خود داشته باشیم. برای رسیدن به این شناخت صحیح باید ابتدا اجزا و انواع خودآگاهی را بشناسیم.
تا زمانی که خودمان را به درستی نشناسیم، نمی‌توانیم به شناخت دقیق و درستی از انتظارات و خواسته‌ها و اهدافمان برسیم، تصمیمات درست و منطقی بگیریم و برای رسیدن به آنها به‌طور صحیح و موثر اقدام کنیم.خودآگاهی مهارتی است که به شما کمک می‌کند تا بتوانید شناخت بیشتری در مورد خودتان، خصوصیت‌ها، نیازها، خواسته‌ها، اهداف، نقاط قوت، نقاط قابل‌بهبود، احساس‌ها، ارزش‌ها و هویت خودتان بیابید. هر چه بیشتر و بهتر خودتان را بشناسید، بهتر می‌توانید آنچه را که هستید، بپذیرید و یا تغییر دهید. این توانایی در برخی منابع با عنوان خودشناسی و خودکاوی نیز معرفی شده است.
انواع خودآگاهی
خود فیزیکی: به تصویری گفته می‌شود که افراد از ظاهر فیزیکی خود دارند.
خود جنسی: تصور یا برداشتی است که هر کس از هویت جنسی و تمایلات جنسی خود دارد.
خود اجتماعی: به تصوری که هر شخص از جایگاه اجتماعی‌اش دارد گفته می‌شود.
خود معنوی: تصور شخص از اعتقاداتی که معمولا به زندگی و باورهای مذهبی او معنا می‌بخشد.
خود تاریک: بخشی از وجود و جنبه خاصی از خود که دربرگیرنده اسرار افراد است.
خود آرمانی: همان چیزی که هر شخص در زندگی آرزو دارد باشد یا احساس می‌کند باید باشد.
خود واقعی: خود واقعی همان چیزی است که فرد اکنون هست؛ شامل تمام نقاط مثبت و منفی
با دوره غیر حضوری "خودرهبری" آشنا شوید
چرا باید خودمان را به درستی بشناسیم؟
برای رسیدن به خودآگاهی باید در زمینه تمام اجزای خودآگاهی که ذکر کردیم به شناخت برسید. همچنین به درک درستی از انواع خودآگاهی برسید تا بتوانید به بخش‌های مختلف وجودتان آگاهی پیدا کنید.
تا زمانی که احساسات خود را نشناسیم چگونه می‌توانیم آنها را پیش‌بینی و در صورت لزوم آنها را ابراز، کنترل یا مهار کنیم؟
اگر از انواع هیجان آگاهی نداشته باشیم چطور می‌توانیم هنگام برقراری ارتباط با دیگران و در محیط‌های اجتماعی هیجانات‌مان را ابراز یا مهار کنیم؟ مثلا تا زمانی که ندانیم عصبانیتچیست، چرا عصبانی می‌شویم، در چه موقعیت‌هایی بیشتر عصبانی می‌شویم و برای جلوگیری از خشونت و عصبانیت چه باید کرد، چطور می‌توانیم خشم خود را مهار و کنترل کنیم؟
در صورتی که ندانیم نقاط قوت‌مان چیست نمی‌توانیم آنها را بهبود بخشیم. همچنین اگر نقطه ضعف‌هایمان را نشناسیم نمی‌توانیم آنها را برطرف کنیم.
اگر استعداد ها و توانمندی‌هایمان را نشناسیم و ندانیم موفقیت‌ها و دستاوردهایمان در زندگی چه بوده، به خودباوری نمی‌رسیم و نمی‌توانیم به موفقیت‌های بزرگ‌تر دست پیدا کنیم
.اگر باورهایمان را نشناسیم نمی‌توانیم ارزش‌هایمان را در زندگی تعریف کنیم، دست به انتخاب بزنیم، صحیح و منطقی تصمیم گیری کنیم و در جهت رشد و پیشرفت گام برداریم
.چطور به خودآگاهی برسیم؟
برای اینکه بتوانیم به این مهارت برسیم باید با اجزای خودآگاهی آشنا شویم:
1.شناخت ویژگی‌های شخصیتی
شخصیت ما مجموعه‌ای از احساسات، هیجان‌ها، افکار، واکنش‌ها و رفتارهاست که در طول دوره رشد در ما شکل می‌گیرد و تقریبا در طول زندگی الگوی ثابتی دارند. مواردی مثل اینکه هنگام عصبانیت چه واکنشی نشان می‌دهیم، یا اینکه هنگامی که برای بار اول فردی را می‌بینیم با او چگونه رفتار می‌کنیم. یا مثلا وقتی کسی به ما محبت می‌کند چه برداشتی از او رفتار او می‌کنیم و... .
2. شناخت نقاط قوت
در وجود همه ما یک‌سری ویژگی‌ها و خصوصیات مثبت وجود دارد که برخی از آنها را به خوبی می‌شناسیم و به آنها آگاهیم و بعضی دیگر را به خوبی نمی‌شناسیم و باید با افزایش دانش و آگاهی و همچنین کمک گرفتن از دیگران به وجود آنها در خود پی ببریم
شناخت نقاط ضعف
طبیعتا همه افراد علاوه بر نقاط قوت، نقاط ضعفی هم دارند چون توانایی انسان محدود است از این رو در بعضی موارد قوی و در برخی موارد ضعیف‌تر عمل می‌کند. طبیعتا پی بردن به نقاط ضعف سخت‌تر از نقاط قوت است چون اعتراف کردن به آن کار مشکل‌تری است. از این رو برای یافتن نقاط ضعف خود دانش و آگاهی‌تان درباره مفاهیمی مثل خودپنداره، عزت نفس، اعتماد به نفس و واقع‌بینی افزایش دهید و با تحلیل واکنش‌ها و عملکردهایتان در موقعیت‌های چالش‌برانگیز زندگی و مشکلات و سختی‌ها به‌گونه‌ای واقع‌بینانه آنها را در خود کشف کنید.
شناخت توانمندی‌ها و استعدادها
همه ما دارای استعدادهای بالقوه و همچنین توانمندی‌ها و مهارت‌هایی هستیم که سبب شده‌اند در زندگی به موفقیت‌هایی دست پیدا کنیم مثل داشتن روابط اجتماعی خوب، گذشت و فداکاری، داشتن استعداد در انجام کارهای هنری و...
5. شناخت پیشرفت‌ها و موفقیت‌ها
همه افراد در طول زندگی توانستند در زمینه‌های مختلف موفقیت‌هایی را به دست بیاورند. هر چه افراد بتوانند بیشتر و بهتر خود را بپذیرند واقع‌بینانه‌تر می‌توانند به شناخت پیشرفت ها و موفقیت‌هایشان در زندگی روزمره‌شان برسند.
درصورت تمایل به شرکت در دوره حضوری و خصوصی توسعه مهارت های ارتباطی و رفتاری با مدل جهانی DISC با ما در تماس باشید 02171053339
شناخت نیازها و خواسته‌ها
نیازها آن دسته از الزامات هستند که برای وجود و بقا لازم و ضروری‌اند. خواسته‌ها چیزی فراتر از نیازهاست و به نیازهای خود انسان بستگی دارد. درواقع خواسته‌ها روش‌های برآورده کردن نیازها هستند. ما با رسیدن به خواسته‌ها نیازهای اساسی‌ترمان را برآورده می‌کنیم. همه انسان‌ها باید نیازها و خواسته‌های خود را بشناسند تا بتوانند در جهت برآورده کردن نیازها و رسیدن به خواسته‌ها از طریق سالم و درست گام بردارند.
شناخت نگرش‌ها و باورها
باورها یا نگرش‌ها، اندیشه‌هایی هستند که آنها را درست و صحیح و می‌دانیم. ما درباره موضوعات و مسائل مختلف باورها و نگرش‌های متفاوتی داریم و عملکرد ما در زندگی برمبنای باورهایمان است. انسان از لحظه‌ای که متولد می‌شود شروع به یاد گرفتن می‌کند. علاوه بر راه رفتن و حرف زدن از آموزه‌های والدین و اطرافیان باورهایش شکل می‌گیرد و در گذر زمان در او نهادینه می‌شوند. باورها دو نوع هستند باورهای منطقی و باورهای غیرمنطقی. هر چه باورهایمان را بیشتر بشناسیم و بهتر می‌توانیم باورهای منطقی و غیرمنطقی‌مان را از هم تفکیک و باورهای منطقی و نیروبخش را جایگزین باورهای غیرمنطقی و محدودکننده کنیم.
شناخت ارزش‌ها
ارزش یعنی هر چیزی که برای ما خیلی مهم باشد. خیلی از افراد ارزش را با آرزو یا هدف اشتباه می‌گیرند اما ارزش با هدف متفاوت است. مسیر زندگی هر کسی بر اساس ارزش‌ها و اولویت‌های ارزشی او مشخص می‌شود. درواقع انسان‌ها در زندگی بر اساس ارزش‌هایشان انتخاب‌ها، تصمیم‌ها و اقداماتشان را تعیین می‌کنند. به عبارتی دیگر می‌توان گفت ارزش‌ها، ملاک‌هایی هستند که براساس آنها فرد باورها افکار و باورهایش را ارزیابی می‌کند.
شناخت اهداف
اهداف، همان خواسته‌هایی هستند که می‌خواهیم در زندگی به آنها برسیم. هدف خواسته واضح، دقیق و روشن از وضعیتی است که می‌خواهیم در آینده داشته باشیم و ذهن‌مان مدام درگیر آن است. داشتن هدف در زندگی مهم است چون بدون هدف حرکت معنایی ندارد. اگر هدف خاصی در زندگی نداشته باشیم و ندانیم هدفمان در زندگی چیست تقریبا عمرمان به بیهودگی خواهد گذشت و هیچ تلاشی در جهت رسیدن به اهداف هم نخواهیم کرد.
حرف پایانی
رسیدن به خودآگاهیِ کامل و اصلاح تمامی تعصبات شناختی بی‌نهایت دشوار است، اما این دشواری نباید باعث دست کشیدن از تلاش شود. درست است که نمی‌شود تک‌تک مشکلات زندگی‌تان را حل کنید، اما با انجام همین تمرینات ساده و ایجاد تغییرات جزئی نیز می‌توانید کیفیت زندگی خود را تا حدی بهبود ببخشید.
نویسنده :
سرکار خانم مرجان غفارهاشمی
کارشناس و مشاور دپارتمان توانمندسازی بانوان ، دبیر اجرایی باشگاه بانوان موفق ایران زمین مترجم زبان انگلیسی،نویسنده کتاب های دو زبانه کودک، دبیر کانون محیط زیست دانشگاه آزاد واحد الکترونیکی ، مسلط به حوزه فن بیان و روابط عمومی و مشاوره دارای مدرک کارشناسی روانشناسی و کارشناسی ریاضی محض , MBA با گرایش روابط عمومی
